Κακές συνήθειες

Των Χρήστου Νικήτα Πουλή - Γιάννη Παναγιωτόπουλου
31/03/2011 (δημοσιευμένο στο basketblog.gr)

Ας δούμε λοιπόν, στο σημερινό μας άρθρο, ποιες είναι οι επιπτώσεις της κατανάλωσης αλκοόλ και μέχρι ποιο σημείο αυτό δεν επηρεάζει αρνητικά την αθλητική μας απόδοση. Η μόνη πραγματική σχέση που έχει ο αθλητισμός με το αλκοόλ είναι ίσως μέσω της διαφήμισης, καθώς πολλοί αθλητικοί οργανισμοί και ομάδες, όπως και αθλητικοί αγώνες συχνά υποστηρίζονται και χρηματοδοτούνται από εταιρείες παραγωγής μπύρας και άλλων αλκοολούχων ποτών.

Αν και ένας μικρός αριθμός αθλητών καταναλώνει αλκοόλ, θεωρώντας ότι μπορεί να βελτιώσει την αθλητική απόδοση, η κατανάλωση αλκοόλ από τους αθλητές γίνεται συνήθως στα πλαίσια κοινωνικών εκδηλώσεων. Ωστόσο, ακόμα και στην περίπτωση αυτή, η κατανάλωση αλκοόλ θεωρείται από πολλούς αθλητές απαγορευμένη συνήθεια. Ποιά είναι όμως η πορεία του μεταβολισμού του αλκοόλ μέσα στον οργανισμό μας?

Ο μεταβολισμός της αιθανόλης (αλκοόλ) γίνεται κυρίως στο ήπαρ, όπου οξειδώνεται πρώτα σε ακεταλδεΰδη και στην συνέχεια σε οξικό οξύ. Η παραγόμενη ακεταλδεΰδη, η οποία μεταβολίζεται μέσα στα ηπατικά κύτταρα, θεωρείται ως υπεύθυνη για τις αρνητικές επιδράσεις του αλκοόλ.

Ο ρυθμός κάθαρσης της αιθανόλης από το ήπαρ διαφοροποιείται σημαντικά από άτομο σε άτομο και εξαρτάται κυρίως από την ποσότητα του αλκοόλ που καταναλώθηκε και τις συνήθειες κατανάλωσης αλκοόλ.

Ο ρόλος της άσκησης στον ρυθμό μεταβολισμού της αιθανόλης δεν έχει αποσαφηνιστεί επαρκώς, καθώς αμφιλεγόμενα δεδομένα έχουν αναφερθεί από διάφορες μελέτες.

Αυτό που αποτελεί γεγονός όμως, είναι ότι στην περίπτωση που τα αποθέματα ηπατικού γλυκογόνου είναι μειωμένα, λόγω του συνδυασμού άσκησης και χαμηλής πρόσληψης υδατανθράκων, το ήπαρ δεν θα είναι ικανό να διατηρήσει σταθερά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, με αποτέλεσμα την εμφάνιση υπογλυκαιμίας.

Παλαιότερα, πολλοί αθλητές κατανάλωναν σκόπιμα αλκοόλ αμέσως πριν ή και κατά την διάρκεια της άσκησης, θεωρώντας ότι μια τέτοια πρακτική μπορεί να βελτιώσει την απόδοσή τους. Πίστευαν ότι το αλκοόλ μειώνει την ευαισθησία στο πόνο και αυξάνει την αυτοπεποίθηση.

Κάποιες επιδράσεις στο καρδιοκυκλοφορικό σύστημα θεωρούνταν ότι μειώνουν το τρέμουλο και το συναισθηματικό στρες, παράγοντες οι οποίοι είναι βασικής σημασίας στα αθλήματα στα οποία απαιτείται ο ακριβής έλεγχος των κινήσεων. Για τον λόγο αυτό, αν και το αλκοόλ δεν ανήκει πλέον στην γενική λίστα των ουσιών doping της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, εντούτοις εξακολουθεί να θεωρείται ως απαγορευμένη ουσία σε κάποια αθλήματα, όπως η ξιφασκία και η σκοποβολή.

Η μελέτη των επιδράσεων της κατανάλωσης αλκοόλ στον μεταβολισμό κατά την άσκηση και στην αθλητική απόδοση παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες. Το θέμα αυτό συνοψίζεται στη σχετική επίσημη θέση του Αμερικάνικου Κολεγίου Αθλητικής Ιατρικής που εκδόθηκε το 1982.

Το συμπέρασμα είναι ότι η αιθανόλη δεν συνεισφέρει σε σημαντικό βαθμό στην παραγωγή ενέργειας κατά τη διάρκεια της άσκησης, ενώ σε περιπτώσεις παρατεταμένης άσκησης μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης υπογλυκαιμίας.

Επίσης, όταν η άσκηση γίνεται σε ψυχρό περιβάλλον μπορεί να παρατηρηθεί μια αύξηση της απώλειας θερμότητας από το σώμα και μια μείωση της θερμοκρασίας του σώματος. Επομένως, η κατανάλωση αλκοόλ κατά την άσκηση έχει ενδεχομένως αρνητικές επιδράσεις στην θερμορύθμιση, κάτι το οποίο με την σειρά του μειώνει την αντοχή και βλάπτει την αθλητική απόδοση.

Επιπλέον, επειδή το αλκοόλ επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τον μεταβολισμό των υδατανθράκων, είναι πιθανό η πρόσληψη μετά την άσκηση να βλάπτει την διαδικασία αποκατάστασης των αποθεμάτων γλυκογόνου.

Οι κύριες επιπτώσεις του καπνίσματος είναι γνωστές αφού αναγράφονται στα πακέτα των τσιγάρων, ως προειδοποίηση του υπουργείου υγείας. Πέρα από αυτές όμως, το κάπνισμα οδηγεί στη μείωση της αθλητικής απόδοσης όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω.

Πώς επιδρά το τσιγάρο στον οργανισμό του ανθρώπου; Μετά το κάπνισμα ενός τσιγάρου η αορτή του καπνιστή, το σημαντικότερο αιμοφόρo αγγείο του οργανισμού, δυσλειτουργεί για 20 περίπου λεπτά -καθώς περιορίζεται η ελαστικότητα των αγγείων- και, συνεπώς, ο κίνδυνος για έμφραγμα του μυοκαρδίου πολλαπλασιάζεται.

Η νικοτίνη, το κυριότερο συστατικό του καπνού, είναι τοξική ουσία που επιδρά κυρίως στο κεντρικό νευρικό σύστημα του ανθρώπου. Απορροφάται πολύ γρήγορα από τον οργανισμό και αυξάνει την έκκριση αδρεναλίνης προκαλώντας ταχυκαρδία. Η επίδρασή της είναι βραχύχρονη και οι καπνιστές φροντίζουν να τη διατηρούν σε σταθερά επίπεδα καπνίζοντας τουλάχιστον ανά μισάωρο.

Η ουσία αυτή ενισχύει το σχηματισμό αθηρώματος στις αρτηρίες και επιβαρύνει -εκτός από το καρδιαγγειακό- το γαστρεντερικό και το ουροποιητικό σύστημα. Σύμφωνα με ανακοίνωση της Αμερικανικής Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων (F.D.A), η νικοτίνη είναι τοξική ουσία που επιδρά στον οργανισμό με τον ίδιο τρόπο όπως τα ναρκωτικά: η συστηματική της χρήση προκαλεί εθισμό και η διακοπή της συνοδεύεται από στερητικό σύνδρομο (ταχυπαλμία, ευερεθιστότητα, αδυναμία συγκέντρωσης, υπνηλία, τρεμούλα, εκνευρισμός, αϋπνία κ.λπ.).

Το μονοξείδιο του άνθρακα που περιέχει το τσιγάρο δυσχεραίνει τη μεταφορά οξυγόνου από το αίμα στους ιστούς του σώματος και είναι η ουσία που ευθύνεται για τις αναπνευστικές παθήσεις που συνδέονται με το κάπνισμα. Η πίσσα αποτελεί ένα παχύρρευστο μείγμα πολλών ουσιών (κυρίως άνθρακα πολυπυρηνικών αρωματικών υδρογονανθράκων, φαινόλης και οργανικών βάσεων), που επικάθεται στους πνεύμονες και οδηγεί στο σχηματισμό κακοήθων όγκων (καρκίνος).

Το μπάσκετ ανήκει στα αθλήματα που απαιτούν καλή αερόβια ικανότητα από τον αθλητή, διότι επιστρατεύονται μεγάλες μυϊκές ομάδες σε έντονο αερόβιο έργο. Με τον όρο αερόβια ικανότητα, αναφερόμαστε στη μέγιστη ποσότητα οξυγόνου (02) που μπορούν να καταναλώσουν οι ιστοί ενός ατόμου κατά την άσκηση. Η αερόβια ικανότητα λοιπόν, και κατ΄ επέκταση η αθλητική απόδοση μειώνεται με το κάπνισμα για δύο λόγους:

Από τη μία πλευρά αυξάνεται η αντίσταση στους αεραγωγούς, ενώ από την άλλη μειώνεται η δέσμευση του οξυγόνου με την αιμοσφαιρίνη. Πιο συγκεκριμένα, ο βρογχόσπασμος που προκαλεί το κάπνισμα αυξάνει την αντίσταση στους αεραγωγούς.

Για να καλυφθούν επομένως οι απαιτήσεις για οξυγόνο, υπερλειτουργούν οι αναπνευστικοί μύες (κυρίως διάφραγμα και μεσοπλεύριοι), και έτσι αυξάνεται η ενεργειακή τους δαπάνη εώς και 10%. Είναι χαρακτηριστικό ότι η αντίσταση των αεραγωγών μπορεί να αυξηθεί ως και 30% με ένα μόλις τσιγάρο, κατά την φάση ηρεμίας του οργανισμού.

Η παροχή οξυγόνου μειώνεται και για ένα δεύτερο λόγο. Το μονοξείδιο του άνθρακα, προϊόν του καπνίσματος, απομακρύνει το οξυγόνο από την ένωσή του με την αιμοσφαιρίνη (οξυαιμοσφαιρίνη) και σχηματίζεται η ανθρακοαιμοσφαιρίνη (HbCO). Αυτό γίνεται επειδή το μονοξείδιο του άνθρακα έχει 200-300 φορές μεγαλύτερη χημική συγγένεια με την αιμοσφαιρίνη απ΄ ότι το οξυγόνο.

Άρα η διπλή αρνητική δράση του καπνίσματος, μειώνει την παροχή οξυγόνου στο μυικό ιστό του αθλητή και ταυτόχρονα την απόδοσή του. Ακόμα και η αποχή του καπνίσματος για 24 ώρες πριν την αθλητική δραστηριότητα, μειώνει αυτή την αρνητική δράση.