Προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης

Της Αλεξούλη Ζωής, Ψυχολόγος
Συντάκτρια του blog www.zoealexouli.blogspot.gr

Η φαρμακευτική θεραπεία αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη και ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδο αντιμετώπισης της νόσου Alzheimer. Πρόσφατες μελέτες όμως αποκαλύπτουν ότι η χορήγηση φαρμάκων δεν αποτελεί τη μόνη θεραπευτική επιλογή. Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης αποτελούν μια νέα, μη φαρμακευτική θεραπευτική προσέγγιση της νόσου Alzheimer, η οποία τα τελευταία χρόνια προσελκύει την προσοχή των επαγγελματιών υγείας που ασχολούνται με την άνοια. Τα προγράμματα γνωστικής ενδυνάμωσης δεν έρχονται να αντικαταστήσουν τη φαρμακευτική θεραπεία της νόσου . Στόχος είναι η συνδυαστική δράση η οποία φαίνεται ότι μπορεί να λειτουργήσει ενισχυτικά , βελτιώνοντας το θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Όπως είναι γνωστό, η αποδυνάμωση των γνωστικών λειτουργιών όπως είναι η μνήμη, ο λόγος, η προσοχή και η κρίση, είναι ένα από τα αρχικά συμπτώματα των ανοϊκών ασθενών. Η αποδυνάμωση αυτή γίνεται σταδιακά, με τις σύνθετες λειτουργίες να βλάπτονται πρώτες. Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης στοχεύουν στην αξιοποίηση των γνωστικών λειτουργιών του ανοϊκού ασθενούς που παραμένουν σε ικανοποιητικό επίπεδο. Με αυτό τον τρόπο επιδιώκεται η σταθεροποίηση ή ακόμα και η μείωση της γνωστικής έκπτωσης. Απώτερος στόχος είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο του ασθενούς όσο και της οικογένειάς του. Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης είναι κατάλληλα κυρίως για ασθενείς με Ήπια Νοητική Διαταραχή και ήπιας έως μέτριας βαρύτητας νόσο Alzheimer. Πραγματοποιούνται συνήθως με μολύβι και χαρτί και άλλα ποικίλα βοηθήματα (εικόνες, ήχοι, μουσικές κ.ά.).

Η θεραπεία νοητικής ενδυνάμωσης χρησιμοποιεί μεγάλη ποικιλία ερεθισμάτων και εξειδικευμένων μεθόδων ώστε να επιτύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ανάλογα με τις ικανότητες, τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του κάθε ασθενούς, σχεδιάζεται ένα πρόγραμμα στο οποίο περιλαμβάνονται δραστηριότητες όπως:
- Προσανατολισμός στο χώρο και το χρόνο
- Συζήτηση για θέματα της επικαιρότητας
- Ασκήσεις που ασκούν τη μνήμη, την προσοχή, το λόγο, την κριτική σκέψη
- Θεραπείες τέχνης ( δραματοθεραπεία, μουσικοθεραπεία, εικαστική θεραπεία)
- Επιτραπέζια παιχνίδια
- Θεραπεία δι’ αναμνήσεων

Το μεγαλύτερο ίσως πλεονέκτημα των προγραμμάτων νοητικής ενδυνάμωσης είναι η ευελιξία που διαθέτουν. Aποτελούν θεραπευτική προσέγγιση προσαρμοσμένη στις ανάγκες του κάθε ασθενούς, πραγματοποιούνται είτε σε ατομικές συνεδρίες είτε ομαδικά και μπορούν να αναπροσαρμοστούν καθώς η ασθένεια εξελίσσεται και η κατάσταση του ασθενούς, γνωστική και συναισθηματική, μεταβάλλεται.

Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι μέσα στα πλαίσια της συγκεκριμένης θεραπείας, ο ασθενής ενθαρρύνεται να καταβάλλει συνειδητή προσπάθεια, ώστε να βοηθήσει ο ίδιος τον εαυτό του. Δεν αναγκάζεται να εναποθέσει τις ελπίδες του αποκλειστικά στη δράση ενός φαρμάκου, αλλά συμμετέχει ενεργά στην προσπάθεια αντιμετώπισης της νόσου και νιώθει να αποκτά ξανά τον έλεγχο στη ζωή του.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών, η συμμετοχή ασθενών με νόσο Alzheimer σε τέτοιου είδους προγράμματα βελτίωσε τόσο τις γνωστικές τους λειτουργίες, όσο και την ικανότητά τους να ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής. Συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην καταπολέμηση της απάθειας, της απόσυρσης και των καταθλιπτικών συμπτωμάτων, τα οποία εμφανίζονται σε μεγάλο αριθμό ανοϊκών ασθενών.

Τα νεότερα δεδομένα σε σχέση με τα προγράμματα γνωστικής άσκησης δείχνουν ότι ενδέχεται να είναι ωφέλιμα ακόμα και για τους υγιείς ηλικιωμένους. Τα αποτελέσματα των ερευνών είναι αρκετά ενθαρρυντικά, ακόμη όμως δεν είμαστε σε θέση να γνωρίσουμε σε ποιο βαθμό οι ασκήσεις μνήμης έχουν τη δύναμη να θωρακίσουν τον εγκέφαλο των υγιών ηλικιωμένων ενάντια στην νόσο Alzheimer.