Γιατί οι ηλικιωμένοι χάνουν την ισορροπία τους?

Όλοι λίγο πολύ, είχαμε κάποια στιγμή στη ζωή μας μια εμπειρία πτώσης, είτε ως παιδιά είτε ως μεγαλύτεροι σε ηλικία. Για παράδειγμα, παρατηρούμε τα παιδιά πολλές φορές που πέφτουν στο παιχνίδι, αμέσως μετά σηκώνονται χωρίς κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα, εκτός βέβαια από πιθανές εκδορές του δέρματος ή μώλωπες. Αντίθετα, οι ηλικιωμένοι που είναι πιο επιρρεπείς στις πτώσεις, έχουν αυξημένη επικινδυνότητα να τραυματιστούν, με αποτέλεσμα να έχουν να αντιμετωπίσουν εκτός από την κάκωση (π.χ. κάταγμα ισχίου), και τις δευτερογενείς επιπλοκές μιας παρατεταμένης παραμονής στο κρεβάτι.

Μελέτη σε 60 άτομα τρίτης ηλικίας έδειξε, ότι η συντριπτική πλειοψηφία (71.7 %), είχαν βιώσει κάποια στιγμή στο τρίτο στάδιο της ζωής τους, την τραυματική εμπειρία της πτώσης στο έδαφος (Panagiotopoulos I. et al, 2015). Σύμφωνα με άλλη μελέτη, αν ένας ηλικιωμένος μείνει για 1 εβδομάδα στο κρεβάτι, οδηγείται σε μείωση της δύναμης του τετρακεφάλου κατά 20%, και μείωση της οστικής μάζας της σπονδυλικής στήλης κατά 1% (Dallas Bed Rest Studies, 1940).

Αν λάβουμε υπόψη τις 2 παραπάνω μελέτες, διαπιστώνουμε πόσο καθοριστικό είναι το κομμάτι της πρόληψης των πτώσεων, αλλά και της γρήγορης αποκατάστασης του ηλικιωμένου, με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση της παραμονής του στο κρεβάτι. Η φυσικοθεραπεία είναι κομβικής σημασίας τόσο στην πρόληψη, όσο και στην αποκατάσταση της κάκωσης από πτώση. Αφενός θα μειώσει τις πιθανότητες μιας πτώσης, και αφετέρου θα βοηθήσει τον ηλικιωμένο να σηκωθεί γρηγορότερα από το κρεβάτι.

Το πολυσύνθετο ερώτημα όμως παραμένει. Γιατί οι ηλικιωμένοι χάνουν την ισορροπία τους? Αναζητώντας λοιπόν τις απαντήσεις, βρίσκουμε και τους τρόπους πρόληψης των πτώσεων. Με το πέρασμα των χρόνων (και μετά την ηλικία των 24), η μυϊκή μας δύναμη μειώνεται. Στους ηλικιωμένους έχει μειωθεί σημαντικά η μυϊκή δύναμη των κάτω άκρων, με συνέπεια να μειώνεται η φάση αιώρησης του ποδιού στη βάδιση, και να σκοντάφτουν στο παραμικρό εμπόδιο.

Άλλα προβλήματα των ηλικιωμένων που επηρεάζουν την ισορροπία στη βάδιση, είναι η εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα (προκαλεί χωλότητα), η ν. Parkinson (προκαλεί μικρό μήκος βήματος, και πάγωμα κίνησης), η κυφωτική στάση λόγω οστεοπόρωσης (διαταράσσεται το κέντρο βάρος του σώματος), και η μικρή βάση στήριξης (πρέπει τα 2 πόδια να έχουν απόσταση μεταξύ τους, στο ύψος των ισχίων).

Επιπλέον, με την πάροδο της ηλικίας, η ισορροπία εκτός από το μυοσκελετικό σύστημα, επηρεάζεται από τη μειωμένη όραση, τη μειωμένη ακοή (λαβύρινθος), καθώς και τη μειωμένη ιδιοδεκτικότητα (η ικανότητα του ανθρώπου να αντιδρά ισορροπιστικά σε εξωτερικά ερεθίσματα, μέσω υποδοχέων). Γίνεται κατανοητό, ότι οι ηλικιωμένοι χρήζουν ετήσιας εξέτασης από οφθαλμίατρο και ΩΡΛ, αφού η όραση και η ακοή συνδέονται άμεσα με την ισορροπία. Ο γιατρός ακόμα, μεριμνά για την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή του ηλικιωμένου, ώστε να αποφεύγονται περιστατικά ζαλάδων ή ορθοστατικής υπότασης, που μπορεί και αυτά να είναι αιτία πτώσης.

Κλείνοντας, να τονίσουμε τη σημασία της ένταξης των ηλικιωμένων, σε συνδυαστικά προγράμματα άσκησης, δύναμης και ισορροπίας, όπως για παράδειγμα το Otago, που έρευνες έδειξαν ότι πετυχαίνει 40% μείωση πιθανής πτώσης, αν κάποιος το εφαρμόζει 3 φορές εβδομαδιαίως, για 1 έτος. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου λέγοντας ότι, η αποχή από τις καθημερινές δραστηριότητες, ενοχοποιείται ως η 4 αιτία των πτώσεων, που τελικά οδηγούν κατά 6% στο θάνατο παγκοσμίως (ΠΟΥ, 2011).